ارتودُنسی یکی از رشته‌های تخصصی دندانپزشکی است. این کلمه مرکب است از دو واژه لاتین “ارتو” به معنای “راست” و “درست” و “ادوس” یا مشتق آن “دنس” به معنای “دندان”. کار ارتودُنسی بیشتر تصحیح مال اکلوژن یا جفت شدن نامناسب دندانهاست. این امر می‌تواند ناشی از موقعیت نادرست دندانها و یا دو فک نسبت به هم باشد یا ممکن است درجاتی از هر دو مشکل در یک فرد موجود باشد. درمانهای ارتودُنسی ممکن است تنها بر تصحیح موقعیت دندانها و یا تغییر الگو و جهت رشد دو فک (درمانهای ارتوپدیک) متمرکز باشد.
از جنبهٔ دیگر می‌توان درمانهای ارتودنسی ثابت را به درمان با دستگاههای ثابت و متحرک تقسیم نمود. دستگاههای ثابت دستگاه‌هایی هستند که در طول درمان نیازی به خارج نمودن آنها از دهان توسط بیمار وجود ندارد و اجزای اصلی تشکیل دهندهٔ آنها براکت و سیم می‌باشد. براکت‌ها همان اجزای کوچکی هستند که توسط چسب خاصی به دندانن چسبانده می‌شوند. در بین مردم از اصطلاح سیم کشی یا سیم بستن دندان هم برای اشاره به این عمل استفاده می‌شود. دستگاههای متحرک انواعی هستند که بیمار می‌تواند در طول درمان آنها را از دهانش خارج کند، البته گاهی این خارج نمودن ممکن است بنا بر تجویز ارتودنتیست محدود به زمان‌های کوتاهی مانند زمان غذا خوردن یا مسواک زدن باشد. این نوع دستگاه‌ها در بین مردم به “پلاک” مشهورند.
دندان های کج و ناردیف می توانند سبب مشکل تر شدن رعایت بهداشت دندانها و افزایش جلب جرم شوند. این جرم ها و میکروب ها از طریق عروق لثه وارد گردش خون شده و عوارضی از قبیل ناراحتی های قلبی را می توانند در پی داشته باشند.
دندانهای انسان دارای اعمال و وظایف گوناگونی هستند؛ آنها در امر جویدن، خرد کردن لقمه غذایی و آماده‌سازی آن برای بلع و ورود آن به دستگاه گوارش کمک می‌کنند. دندانها همچنین در تکلم و واضح و فصیح صحبت کردن نقش زیادی دارند. وجود دندانها و نحوه قرارگیری آنها در محل مناسب در زیبایی و ایجاد جذابیت در چهره انسان نقش غیر قابل انکاری را ایفا می‌کنند. گاهی نظم و ارتباط صحیح بین دندانها و دو فک به دلایل مختلفی که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌شود، برقرار نشده یا در هنگام رویش دندانها به دلایل به‌وجود آمدن اختلالات در مسیر طبیعی و صحیح رویش دندانها دستخوش تغییر نامطلوب شده، در نتیجه آن مشکلات و ناهنجاری‌هایی ایجاد می‌شود که رفع آنها نیاز به انجام درمانهای ارتودنسی ثابت و ارتوپدی دو فک دارد.
قرار نگرفتن صحیح دندانها و دو فک باعث ایجاد صورت نازیبا و گاه امتناع بیمار از پرداختن به فعالیت‌های اجتماعی، نشاط و خنده شده، گوشه‌گیری و انزوا را در فرد به همراه دارد و در نهایت سبب ایجاد مشکلات روانی در او و تشدید آنها می‌شود. از سوی دیگر به دلیل آنکه تمیز کردن دندانهای نامرتب و برداشتن پلاک دندانی از روی سطوح مختلف دندانها بسیار مشکل است، پوسیدگی‌های دندانی و حتی بیماری‌های لثه نیز در این افراد بیشتر دیده می‌شود.
درمان ارتودنسی ثابت، محدودیت سنی نداردمشکلات ارتودنسی به دو دسته اسکلتی و دندانی تقسیم می شود که درمان مشکلات اسکلتی را باید در سنین پایین آغاز کرد، اما مشکلات دندانی را می توان در سنین متفاوتی پیگیری کرد. البته در مورد علت ایجاد این مشکلات باید گفت عوامل ارثی و محیطی در بروز آن دخیل است.معمولا در دوره دندان های شیری، درمان ارتودُنسی عمومیت ندارد، ولی گاهی توصیه های کاربردی در این دوره کودک را از بروز پاره ای مشکلات اسکلتی و دندانی در آینده دور نگه می دارد.با افزایش سن، سطح استخوان پیرامون ریشه به دلایل مختلف کاهش می یابد. باید یادآوری کرد تا هر سنی که ریشه دندان ها در استخوان قرار داشته باشد، می توان به انجام درمان ارتودُنسی امیدوار بود.
بنابراین تقریبا محدودیت سنی برای انجام درمان ارتودُنسی نداریم، ولی در هر دوره سنی اهداف متفاوت است و معمولا در بزرگسالان این درمان ها با همکاری دیگر متخصصان برنامه ریزی می شود.این روزها خیلی از پدرومادرها تصور می‌کنند اگر دندانهای کودکان شلوغ و نامرتب یا حتی به‌اصطلاح خرگوشی باشد باید برای درمان ارتودنسی اقدامم کنند و مبلغی قابل توجه را برای مرتب کردن دندانهای فرزندشان کنار بگذارند اما یک راه راحت‌تر و البته کم‌خرج‌تر هم وجود دارد.
واقعیت این است که با درمان به موقع، بسیاری از نامرتبی‌های دندانی را می‌توان درمان کرد و از درمانهای ارتودنسی در آینده پیشگیری کرد. دندان‌پزشکان عمومی طی ویزیت‌های معمول کودکان در سنین اولیه زندگی به‌منظور راهنمایی والدین و جلوگیری از بیماری‌های دهان و دندان نقش بسیار مهمی دارند. طی معاینه‌هایی که توسط دندان‌پزشکان انجام می‌شود درصورت هرگونه اشکال در ترتیب و زیبایی دندانها و مشکلات فک، کودک به ارتودنتیست ارجاع داده می‌شود و ارتودنتیست با توجه به ویزیتی که انجام می‌دهد می‌تواند اقدام‌های درمانی لازم را به‌منظور پیشگیری که به‌اصطلاح ارتودنسی پیشگیری نامیده می‌شود، انجام دهد. در علم ارتودنسی یا ردیف کردن دندانها، روش‌هایی وجود دارد که می‌توان با استفاده از آنها از سیم‌کشی دندانها در آینده پیشگیری کرد. از جمله این روش‌ها می‌توان به کشیدن توالی‌دار دندانهای شیری یا پیشگیری از مکیدن دندانها اشاره کرد. وظیفه دندانها عبارت است از جویدن، تامین زیبایی، تکلم و وظیفه دندانهای شیری در دوران کودکی علاوه بر موارد یاد شده، راهنمای رویش دندانهای دائمی کودک است. بنابراین به‌منظور برآورده شدن اهداف فوق، حفظ سلامت دندانها ضروری است و این تصور که دندانهای شیری به‌زودی با دندانهای دائمی جایگزین می‌شوند و چندان اهمیتی ندارند می‌تواند تاثیرات مخربی در سلامت و زیبایی دندانها داشته باشد.
